Fiiller, ha? Olmasalar pek de elimizden bir şey gelmez diye düşünüyorum. Çünkü fiiller yaptığımız eylemleri tanımlayan kelimelerdir. İngilizce fiiller iki ana form alabilir: düzenli fiiller ve düzensiz fiiller. Onlar bu yazımın konusudur ve dil eğitiminin önemli bir parçasıdır.
İster düzenli olsun ister düzensiz, İngilizce'de fiilleri üç ana şekilde kullanırız:
Base Form (Yalın halleri)
Gerund (-ing eki almış halleri)
Past Participle (3. halleri)
1. Base Forms
Fiillerin yalın halleri cümleler içerisinde ve zaman yapılarında sıkça karşımıza çıkarlar. Türkçe'deki mastar eki almış halleri de bu şekildedir.
I like to dance all night with my friends.
Buradaki "dance" filini yalın bir şekilde kullanılmıştır.
2. Neymiş Bu Gerund dedikleri?
Bir sonraki formumuz isimlerin "ing eki almış halleridir. Bu formu bazen zamanların içerisinde Continuous Tense'ler kullanırız. Bazense fiilleri isimleştirmek veya öbekleştirmek için sonların -ing ekini ekleyip eylemlerimizi birer etkinliğe çeviririz. Şu iki örneğe bakalım.
We are reading a great blog right now.
Buradaki "read" fiili Continuous Tense ile birlikte -ing ekini yani Gerund formunu alarak kullanılmıştır.
3. The Past Participle (Nam-ı Diğer: Üçüncü Hali)
İngilizcedeki fiiller bir çok yapıda üçüncü halleriyle kullanılırlar. Bunlarda ilki zaman yapılarının içerisindeki üçüncü halleridir ve Perfect Tense olan her zamanda karşımıza çıkarlar. Mesela:
I've finished my homework and I am ready to play my new xbox games.
Buradaki Present Perfect Tense için "have finished" yapısı kullanılmıştır, yani "finish" fiili -ed eki alarak üçüncü haline bürünmüştür.
Ayrıca İngilizcedeki Passive Form dediğim edilgen çayılar kullanılırken de "be + V3" önümüze çıkar. Örneğin:
My homework was finished before the weekend.
Bir de tabi fiilleri üçüncü halleriyle kullanarak onları sıfata dönüştürürüz. Misal:
The song is finished.
Fiiller bu şekilde kullanılıyor ancak "finish" gibi fiillerler dönüşürken düzenli bir şekilde hareket ederek ikinci ve üçüncü hallerinde "-ed" son ekini alarak "finished" olurken "sing" gibi bazı fiillerse "singed" olmak yerine düzensiz bir dönüşüme uğrarlar ve bu fiil ikinci halinde "sung" üçüncü halinde ise "sang" şeklini alır. İşte fiilleri öğrenirken hangilerinin düzenli hangilerinin düzensiz yapıda olduklarını iyi bilmemiz gerekir.
Düzenli Fiiller (Regular Verbs)
Düzenli fiiller çok çok çok kolaydır. Fiili, hali hazırda temel formdan geçmişteki basit veya üçüncü haline çevirmek için bir “-ed” son eki ekleriz, tabi eğer bu fiil zaten "e" harf ile bitiyorsa sadece "d" eklememiz yeterlidir. Fiil 'y' ile bitiyorsa, son harfi bir 'i' olarak değiştiririz ve sonra "ed" sonekini ekleriz. Örneğin: "marry - married".
Örneğin, 'talk' fiili, temel biçiminde "talk" dır, daha sonra hem ikinci hem de üçüncü halinde "talked" şeklindedir. Aynı kural (dönüşüm) ‘arrive’ ve ‘park’ gibi düzenli fiiller için de geçerlidir.
Düzenli fiillerin öğrenmesi oldukça kolaydır.
Düzensiz Fiiller (Irregular Verbs)
Şimdi asıl emek harcamamız gereken kısım işte tam da burası, düzensiz fiiller. Çünkü bu fiillerin ikinci ve üçüncü hallerinde nasıl bir şeye dönüşecekleri belirli bir kurala bağlı değildir. Adeta her fiil kendi başına buyruk bir şekilde farklı farklı formlara bürünür. Mesela "go" fiili ikinci halinde "went", üçüncü halinde ise "gone" şeklini alırken, "put" fiiliyse tüm hallerinde "put" şeklindedir. Öte yandan "read" fiili de tüm hallerinde "read" şeklinde yazılırken ikinci ve üçüncü halinde daha başka okunur. Bu üç örnekten de anlayabileceğiniz gibi düzensiz fiillere düzensiz denmesinin bir sebebi var. Cidden sağları solları belli değil.
Yine düzensiz fiilleri bile dört başlık altında toplamak da mümkün. Gelin isterseniz bunlara bir bakalım.
#1 Hep Aynı Yazılan Düzensiz Fiiller
Her türlü de aynı yazılan bazı düzensiz fiiller vardır ve bunlar düzensiz fiilleri öğrenmeye başlamak için çok iyi bir yoldur. Birkaç örneğe bakacak olursak;
Base form (yani Verb 1, fiilin 1. hali):
‘I cut my hair myself once in a month.’
Past simple (yani Verb 2, fiilin 2. hali):
‘Yesterday, I cut my brother's hair.’
Past Participle ((yani Verb 3, fiilin 3. hali)):
‘My hair was cut by a professional hairdresser.’
Bu üç örnekte de gördüğümüz gibi "cut" fiili her üç halinde de aynı kalmıştır. #2 Ortak Geçmiş Formu Olan Düzensiz Fiiller
Bazı düzensiz fiiller ise 2. ve 3. hallerinde aynı değişimi gösteriler. Hemen bir örnekle açıklamakta fayda var.
Base form (yani Verb 1, fiilin 1. hali):
‘I cannot find my camera anywhere.’
Past simple (yani Verb 2, fiilin 2. hali):
‘Yesterday, I found a new bookstore in the city centre.’
Past Participle ((yani Verb 3, fiilin 3. hali)):
‘I have just found my lost camera.’
Bu grup, düzensiz fiillerin bir çoğunu kapsamaktadır. Daha fazla örnek vermem gerekirse "hear > heard", "keep > kept", "say > said", "buy > bought" ve "feel > felt" aklıma ilk gelenlerden.
#3 Biraz Farklılaşan Fiiller
Düzensiz fiillerdeki bir sonraki kategorim neredeyse birkaç harf değişikliğiyle ufak farkları olan fiillerdir. BU fiillerde bazen telaffuz biraz değişirken bazense birkaç harf farklılaşır. Örneğin:
Base form (yani Verb 1, fiilin 1. hali):
‘I love to run every morning.’
Past simple (yani Verb 2, fiilin 2. hali):
‘She ran faster than the others in the race.’
Past Participle ((yani Verb 3, fiilin 3. hali)):
‘I have run for almost three hours.’
#4 Tamamen Farklılaşan Düzensiz Fiiller
İşte düzensiz fiillerin insanı çileden çıkartan kısmına geldik: Tamamen yapı değiştiren, farklılaşan düzensiz fiiller. Bu fiiller her bir çekiminde telaffuz ve yazım farkı gösterebilirler. Adlarının düzensiz olması da buradan geliyor zaten; yapı değiştirirken bir kurala bağlı kalmamalarından. Her bir hali farklıdır bu türün. Bu durum da İngilizce öğrenenlerin işini birazcık zorlaştırabilir. Yani yeni öğrendiğiniz düzensiz bir fiilin 2. hani neydi veya 3. hali nasıl yazılıyordu gibi kaygılara düşmeniz gayet normal. Örneğimiz:
Base form (yani Verb 1, fiilin 1. hali):
‘I still write a letter to my grandfather.’
Past simple (yani Verb 2, fiilin 2. hali):
‘I wrote an e-mail to my boss yesterday.’
Past Participle ((yani Verb 3, fiilin 3. hali)):
‘My name was written on the board when I walked in the classroom.’
Birkaç örnek daha vermem gerekirse şunlara da göz atabilirsiniz:
Be > Was/Were > Been Choose > Chose > Chosen Eat > Ate > Eaten Wake > Woke > Woken Speak > Spoke > Spoken
Daha fazla örnek için aşağıdaki Pinterest için hazırladığım görsele bakabilirsiniz.
